"Балалардың сөйлеуін дамытудағы ата-аналардың рөлі"

Отбасында бала пайда болды. Барлығы оның ең ақылды, дені сау, әдемі болғанын, қызығушылықпен, қуанышпен, күш-жігермен оқығанын қалайды. Бірақ
баланың бұған дайын болуы үшін сіз бәрін жасадыңыз ба? Оның сөйлеуі жеткілікті дамыған ба? Өйткені, оның мектеп бағдарламасының барлық пәндерін игерудегі жетістіктері осыған байланысты!
      Кейде психикалық және психикалық тұрғыдан қалыпты дамып келе жатқан балалар сөйлеуді меңгеруде қиындықтарға тап болады. Мұның бірнеше себептері бар:
бала көп ауырады және көбінесе балабақшада болмайды, мектепке дейінгі мекемеге мүлдем бармайды және т.б. мұндай балалармен, әдетте, жеке жұмыс қажет. Бұл жағдайда ата-аналар балаларына үлкен көмек көрсете алады. Қазіргі уақытта ата-аналарға үйде баламен сабақ ұйымдастыруға мүмкіндік беретін көптеген танымал әдебиеттер бар.
       Үй жұмысын ұйымдастыруда не нәрсеге назар аудару керек? Балаға қалай дұрыс көмектесу керек? Ата-анаңызға не байланысты?
       Айтылымның кемшіліктері артикуляциялық аппараттың құрылымындағы бұзылулардың нәтижесі болуы мүмкін: тістердің дамуындағы ауытқулар, төменгі тістерге қатысты жоғарғы тістердің дұрыс орналаспауы және т.б. сөйлеу ақауларының алдын алу үшін тіс-жақ жүйесінің жағдайы мен дамуын бақылау, тіс дәрігерінен кеңес алу, ақауларды жою, тістерді емдеу өте маңызды.
         Есту қабілетіне ерекше назар аудару керек. Баланың сөйлеуін меңгеруде, дыбыстарды дұрыс және уақтылы игеруде есту маңызды рөл атқарады. Сөйлеуді, жеке сөздерді, дыбыстарды естігенде, бала оларды өзі айта бастайды.  Есту қабілетінің шамалы төмендеуімен де, ол сөйлеуді қалыпты қабылдау мүмкіндігінен айырылады. Сондықтан ата-аналар үшін баланың есту қабілетінің дамуына назар аудару өте маңызды. Баланың есту қабілетін үнемі күшті дыбыстық әсерлерден (радио, теледидар толық көлемде) қорғау керек, ал есту органдарының аурулары кезінде оларды үйдегі дәрі-дәрмектермен емес, медициналық мекемелермен уақтылы емдеу керек.
Ата-аналар баланың әлі жетілмеген дауыстық аппаратын қорғауы керек, қатты сөйлеуге жол бермеуі керек, әсіресе суық ауа райында, мұрын арқылы дем алуға, созылмалы мұрынның алдын алуға үйрету керек.
 Ересектер балаға дыбыстың дұрыс айтылуын игеруге көмектесуі керек, бірақ сөйлеу дамуын мәжбүрлемеу керек. Баланы күрделі сөйлеу материалымен жүктеу, оған түсініксіз сөздерді қайталауға мәжбүрлеу, өлеңнің формасы, мазмұны мен көлемі бойынша күрделі сөздерді жаттау, артикуляциялық аппараттың дайындығына байланысты оған әлі қол жетімді емес дыбыстарды дұрыс айтуға үйрету зиянды (мысалы, 2-3 жаста, ысқырықты дұрыс айтуға үйрету, Р дыбысы), мектеп балаларына арналған көркем шығармаларды оқу жасы.
Бала еліктеу арқылы сөйлеуді меңгереді. Сондықтан ересектердің айтылуын қадағалап, асықпай сөйлеуі, барлық дыбыстар мен сөздерді анық айтуы өте маңызды.
Көбінесе дыбыстардың дұрыс айтылмауының себебі-баланың ересектердің, үлкен ағалардың, әпкелердің, жолдастардың ақаулы сөйлеуіне еліктеуі, олармен бала жиі сөйлеседі.
Ата-аналар баламен қарым-қатынаста, әсіресе ерте және кіші мектепке дейінгі жаста, балалардың сөйлеуі үшін сөздерді бұрмалап айтуға, жалпы қабылданған сөздердің орнына қысқартылған сөздерді немесе ономатопеяны ("бибика", "лял" және т.б.) қолдануға болмайтындығына назар аударуы керек. Бұл дыбыстардың сіңуін тежейді, сөздікті уақтылы игеруді кешіктіреді. Егер сіздің балаңыз қандай да бір дыбыстарды, сөздерді, сөз тіркестерін дұрыс айтпаса, оны мазақ етпеу керек, күлмеу керек немесе керісінше мақтау керек. Сондай-ақ, бұл процесс аяқталмаған нәресте өмірінің кезеңінде дыбыстардың дұрыс айтылуын талап етуге болмайды.
      Балалардың сөйлеуіндегі кейбір кемшіліктерді тек мамандардың, Логопед-мұғалімдердің көмегімен жоюға болады. Бірақ бірқатар кемшіліктерді жою оңай және бұл тек тәрбиешіге ғана емес, ата-аналарға да қол жетімді.Отбасында,әдетте, бала белгілі бір дыбысты немесе сөзді қате айтқан кезде түзетіледі, бірақ олар мұны әрдайым дұрыс жасай бермейді. Сөйлеу қателерін түзетуге өте мұқият қарау керек. Сіз баланы жаман сөйлегені үшін ұрыса алмайсыз және оған қиын сөзді дереу және дұрыс қайталауын талап ете алмайсыз. Көбінесе бұл баланың сөйлеуден мүлдем бас тартуына, өзіне жабылуына әкеледі. Қателерді әдептілікпен, мейірімді үнмен түзету керек. Бала дұрыс айтпаған сөзді қайталамау керек. Оның айтылуының үлгісін берген дұрыс.
 Отбасында балаға ересектермен, аға-әпкелермен қарым-қатынастан қанағат сезінетін, олардан жаңа білім алып қана қоймай, сөздік қорын байытатын, сөйлемдерді дұрыс құруды, дыбыстар мен сөздерді дұрыс және анық айтуды Үйренетін, айту қызықты болатын жағдайлар жасау қажет.