Тілім менің - мақтанышым!

Мектеп жасына дейінгі балалардың қазақ тілін үйренуінің негізгі бағыттары.

  Қазақстанның болашағы бүгінгі ұрпаққа байланысты. Сондықтан бүгінгі күннің өзінде Қазақстанның кішкентай азаматтарында патриотизм мен азаматтық сезімін тәрбиелеу қажет. Осы сезімдерді тәрбиелеудегі маңызды фактор-өз мемлекетінің тіліне деген терең құрмет.

Әр түрлі ұлттардың балаларын екінші тілге оқыту-бұл тілдік сананың жаңа жүйесін қалыптастырудың күрделі процесі. Балаға екінші тілді үйренуге, яғни қолайлы сөйлеу ортасын құруға, екінші тілді үйрену бойынша жұмысты мақсатты түрде ұйымдастыруға неғұрлым ертерек мүмкіндік берілсе, нәтиже соғұрлым сәтті және тиімді болады.

Мектеп жасына дейінгі балаларға қазақ тілін оқытуда арнайы ұйымдастырылған оқу қызметіне басымдық беріледі.  Қазақ тілі бойынша ұйымдастырылған оқу қызметі балалардың жас ерекшеліктерін, психофизикалық ерекшеліктерін және бағдарламалық талаптарды ескере отырып жоспарланады.

 3 жастан 4 жасқа дейінгі балаларға мемлекеттік тілді оқытудың мақсаты балалардың мемлекеттік тілді үйренуге дайындығын қалыптастыру, ересектермен қарым-қатынас жасауға ұмтылу болып табылады.

Міндеттері:

1.Балаларды кейбір тұрмыстық заттар мен жануарлардың ойыншықтарының аттарын түсінуге және түсінуге үйрету және тәрбиешінің өтініші бойынша қарапайым әрекеттерді орындау (беріңіз, әкеліңіз, алыңыз)

2.Қарапайым сұрақтарды түсінуге үйрету.

3.Сұрақтарға қысқа сөйлем түрінде жауап беруге үйрету.

Мазмұны:

Сөйлеудің дыбыстық мәдениетін тәрбиелеу

Мемлекеттік тілде сөйлеуге үйрету (халық фольклоры, ипесенканың қысқа өлеңдері) артикуляциялық аппаратты, дұрыс айтылуын дамыту.

Сөздік жұмыс

мемлекеттік тілде балалардың сөздік қорын кеңейту:

- жақын ортадағы кейбір заттардың атаулары

(ойыншықтар: қуыршақ, доп, машина: қазақтың ұлттық ыдысы: (кесе.тост.қазан)

- Жемістер: алма, алмұрт

- Жануарлар: вердлюд, жылқы, құлан:

- көлемі бойынша заттардың белгілерін білдіретін сөздермен (үлкен, маленкия),

- түсі бойынша (қызыл, көк, сары, жасыл):

- әрекеттерді білдіретін сөздер (алыңыз,беріңіз, әкеліңіз).

сөйлеудің грамматикалық жағын қалыптастыру

қарапайым сөзді түсінуді үйрену: зат есім етістік, мысалы, табақ беріңіз (тәрелкені бер). Допты алыңыз (доп ал)

Үйлесімді сөйлеуді дамыту

Қарапайым сұрақтарды түсінуге үйрету, мысалы: (Мынау емес пе?) оларға қысқа сөйлем түрінде жауап беріңіз, мысалы (мынау)

Балалардың ұсыныстар жасау қабілеттерін қалыптастыру:

Мыңау-менің анам, әкем. Менің атым Айдос.

Мемлекеттік тілде қарым-қатынас келесідей болуы керек

бала оның тікелей қатысушысы болды.

Бірлескен қызметтің себептері қуаныш,қуаныш, өзара әрекеттесу, ересектермен және құрдастарымен ынтымақтастық болуы керек.

Мемлекеттік тілді үйрену бағдарламасының мазмұнын игеру нәтижесінде жыл соңына дейін балалар:

- жақын ортадағы кейбір заттарды атаңыз:

- әрекеттерді түсіну және орындау (алыңыз, беріңіз, әкеліңіз):

– "мынау – доп", "Мынау-менің анам, әкем", "Менің атым Айдос"деген қарапайым сөйлемдер құрастыру.

4 жастан 5 жасқа дейінгі балаларға мемлекеттік тілді оқытудың мақсаты-мемлекеттік тілді үйренуге дайын кіші мектеп жасына дейінгі баланың жеке басын қалыптастыру. Ересектермен және достармен достық негізде сөйлесуге тырысатын тіл..

Міндеттері:

1. Балаларды мемлекеттік тілде сөйлеуді қабылдауға және түсінуге үйрету. тілі.

2. Сөздерді пассивті сөздіктен белсенді сөздікке аударыңыз. Сөйлеуде таныс сөздерді түсініп, ажырата білу .

3. Мемлекеттік тілдің нақты дыбыстарының айтылуын білу.

4. Сұрақтарды түсіну және оларға жауап беру.

5. Жеке сөздер мен сөз тіркестерін тәрбиелік диалог пен монологпен бірге қолдануға үйрету.

Мазмұны:

Сөйлеудің дыбыстық мәдениетін тәрбиелеу

Қазақ тілінің ерекше дыбыстарын есту және айту(ә,ү,ұ,қ,ө,һ,ң,і,ғ).

Дамыту: сөйлеу қарқынын және дауыс күшін ерікті түрде өзгерту: баяу немесе тез, тыныш немесе қатты сөйлейді.

Сөйлеудің интонациялық экспрессивтілігін дамыту.

Дауыстық және артикуляциялық аппараттарды, сөйлеу тынысын, айқын дикцияны дамыту.

Сөздік жұмыс

Балалардың сөздік қорын кеңейту;

- жақын маңдағы заттар тобының атаулары(ойыншықтар, ыдыс-аяқ, киім, жиһаз, азық-түлік, көкөністер, жемістер)

- отбасы мүшелерін,достарын білдіретін сөздермен:

- адам денесінің бір бөлігін атау:

- жыл мезгілдерін және табиғаттың жекелеген құбылыстарын білдіретін сөздермен(жаз,күз,көктем, қыс,жаңбыр,қар,күн,түн,)

- заттарға,өнімдерге, табиғи құбылыстарға (дәмді,таза,суық, жылы) тән қасиеттер мен қасиеттерді білдіретін сөздермен):

- көлемі бойынша(үлкен,кішкентай,)түсі бойынша (қызыл,ақ, сары,жасыл) заттардың белгілерін белгілейтін сөздермен толықтырылсын,)

- іс-әрекеттерді білдіретін сөздермен(отыр, тұр, кел, бар, келді, жауды, әкелді)

Сөйлеудің грамматикалық жағын қалыптастыру

Үйрету құрайтын словосочитания (зат есім және сын есім), (сан және зат есім).

Үйретуді жалғастыру келісуге сөздер көпше,атау септігінде, в словосочетаниях және қысқа ұсыныстар.

Балалардың сөйлеуде жануарлар мен олардың текшелерін білдіретін сингулярлық және көпше зат есімдерді қолдану қабілетін дамыту.

Жай сөйлемнің құрылымын жетілдіру.

Үйлесімді сөйлеуді дамыту.

Балалардың сөйлеу тілін тыңдау және түсіну қабілеттерін қалыптастыру, қарапайым сұрақтарға жауап беру: "мыңау емес пе?", "қандай?", "неше?».  сөйлеуде басқалармен байланыс орнатуға қажетті сөздер мен сөз тіркестерін түсінуге және қолдануға үйрету –сөйлеудің сөйлеу формалары ("Сәлеметсіз бе?", "сау болыңыз", "рахмет".

Сөйлем түрінде үйлесімді сөйлеудің қарапайым элементтерін қолдануға үйрету (мың......)

Балалардың тәрбиешінің үлгісімен ойыншықтар туралы қысқа ( екі, үш, сөйлемнен ) әңгіме құра білуін дамыту.

Мемлекеттік тілді үйрену бағдарламасының мазмұнын игеру нәтижесінде жыл соңына дейін балалар:

- сөйлеу барысында жақын маңдағы заттарды (ойыншықтар, ыдыс-аяқ, тамақ өнімдері ,көкөністер, жемістер) атау):

- отбасының глендерін, адам денесінің бір бөлігін, жыл мезгілдерін және табиғаттың жеке құбылыстарын білдіретін сөздерді қолданыңыз:

- әрекеттерді түсіну және орындау( алыңыз, беріңіз, әкеліңіз,)

- сөйлеу барысында "сәлеметсіз бе?""сау болыңыз", " рахмет»:

- тәрбиешінің үлгісі бойынша ойыншықтар туралы қысқа( екі, үш сөйлемнен) әңгіме құрастыру.

Қазақ тілін оқытуда барынша жетістіктерге қол жеткізу мақсатында балалармен сабақтар мынадай ұйымдастырушылық-педагогикалық талаптарды ескере отырып ұйымдастырылады:

* мұғалімнің балалармен қарым-қатынасының достық атмосферасын міндетті түрде құру (балаға аз білгені үшін қорлау жоқ, басқаларға қарағанда нашар жауап береді).

* әр балаға сабақта кез-келген іс-әрекеттің жақын және түсінікті уәжін қамтамасыз ету.

* оқу процесіне қызығушылықты сақтау мақсатында балалармен сабақтарда оқытудың ойын әдістері мен дидактикалық ойындарды кеңінен қолдану.

* тапсырмалардың біртіндеп күрделенуі (сабақтан сабаққа дейін).

* баланың кез-келген, тіпті ең кішкентай жетістіктерін көтермелеу.

Қазақ тілін оқыту бойынша оқу қызметінің  әр түрлі іс-әрекеттерді жиі ауыстыру, ертегі кейіпкерлерін енгізу, ойыншықтарды, нақты заттарды, фотосуреттерді, жарқын, түрлі-түсті суреттерді пайдалану қарастырылған.

Қазақ тілі оқу қызметінің  құрылымына міндетті түрде бұрын үйренген санауыштар, рифмалар, қазақ тіліндегі әндерді пайдалана отырып, артикуляциялық гимнастика, айтылымдық жаттығулар және физминуткалар енгізілген. Айтылу жаттығулары мен артикуляциялық гимнастика артикуляция мүшелерінің қозғалғыштығын дамытуға ықпал етеді, балаларды қазақ тілінің ерекше дыбыстарын дұрыс айтуға дайындайды және балалардың назарын мұғалімнің бетіне, оның артикуляциялық аппаратына аударады. Балаларға қол жетімді қарапайым рифма жолдарын табу әрдайым мүмкін емес, содан кейін сабақта өз композициясының рифмдері қолданылады. Мысалы, қ  дыбысын шығару үшін:

Кел, кел балақан

Шапалақта алақан

Ү дыбысы үшін;

Жүк кеден күнім,

Тосып отыр інің.

Дыбыс үшін Ә;

Әсет келді әне

Көрсет өнер қазынасы.

Педагогтердің өздері қазақ тіліндегі сөздердің қажетті сөздік қорына ие болуы үшін, оны балаларға сауатты көрсете алуы үшін, бақшада қазақ тілін үйрену бойынша сабақтар, педагогтар үшін топтық және жеке консультациялар өткізіледі.